| ავტორი | |
|---|---|
| ეპოქა | 1933-2009 |
| თხზულება | სიყვარულის პოემა. ევრიდიკე და ორფეოსი (ოთარ ჭილაძე, ლექსები და პოემები, თბილისი, 2010) |
| სახეობა | |
| ციტაცია | 3. ევრიდიკე და ორფეოსი გველმა დაგესლა ევრიდიკე, როდესაც იგი ყვავილებს კრეფდა მწვანე ჭალაში. ხოლო სხეულზე ჯერ კიდევ გრძნობდა მეუღლის ხელებს და ნეტარებით დამფრთხალ ძუძუებს ძლივს აკავებდა ჭრელი აზღუდით. უკვე ღვიოდა მასში ნაყოფი. და უკვე, როგორც თვალისთვის სივრცე, გახსნილი იყო სიცოცხლისათვის. და საიდუმლოს გამჟღავნების დიდი სურვილი ნაზი ქავილით უპობდა ბაგეს. მაინც დუმილით იგერიებდა ცნობისმოყვარე დობილებს იგი და გამომწვევად მოანათებდა თავის ღონიერ ფეხებს. მხოლოდ ახლახან ჩაიარა აქ დიონისემ თავის ამალით. თავზე დაედგა ვაზის გვირგვინი. მზის სხივს იქნევდა ოქროს შოლტივით. და გოგოები ცეკვა სიმღერით უვლიდნენ ირგვლივ. ხოლო გოგოებს მთვრალი ბიჭები დასდევდნენ უკან და უსირცხვილოდ უწევდნენ კაბებს, ჟინსა და ღვინოს აოლილები... ან ღვინით სავსე ტიკებივით იკრავდნენ მკერდში. მერე კი დიდხანს თრთოდნენ ფოთლები, დაფეთებულნი მათი ყიჟინით და ბობღანებით. მერე კივილმა შესძრა მიდამო და გასრიალდა მწვანე ბალახში ბრჭყვიალა გველი, ნაკადულივით... 4. და აი, დიდი წინაპრის ლანდი დღესაც ჩვენს შორის ცოცხლობს და დადის: მარადიული სინათლის სვეტი, მარადიული სიმართლის წვეთი, შეძრწუნებული გონების ბედით, შეწუხებული სულის ჭრილობით, გესლით, სიბნელით და გულგრილობით... და მაინც მღერის! მღერის და უკვირს, რომ არ იზრდება ფანჯრებში შუქი, რომ არ ეხსნება გონება ქალაქს, რომ არტემიდე ფოთლებში მალავს მავთულხლართებზე დახეულ ძუძუს, ძალ-ღონეს ვეღარ უბრუნებს უძლურს... და მოედნებზე ბორგავს ალმური და გრძელი შოლტი... ხოლო ამური კვლავ დასაკითხად მიჰყავთ ჯალათებს და მისი თრთოლვით სავსე ბარათებს უწყობენ ცხვირწინ... მაგრამ ის მღერის, რომ შეაკავოს სიმღერით ჭერი, იმედი, რწმენა, გუმბათი, ხიდი... ოცნებისა თუ ლეგენდის მკვიდრი, თუ ნაშიერი გულადი ბერძნის, ახლაც ჰეკატეს კოშმარებს ებრძვის ხმითა და ჩანგით... 5. კიდევ ერთი გაზაფხული (გაგრძელება) სანამ ფურცელზე გაშრა მელანი და გადირბინა თვალმა ბწკარები – მზე უკვე იდგა ყველა კარებთან, მზეში ცხოვრობდნენ უკვე ყველანი. და ყველა მთელი გულით ცდილობდა, რომ დაევიწყა ზამთრის ჭრილობა, ვით ღვარძლიანი სიტყვა მეზობლის, ნაყოფი შურის და უმეცრების. ყველგან ზეიმის სული სუფევდა და ეცვლებოდა ქალაქს იერი, რადგან იპყრობდა თავისუფლება მთელი სიჩხადით და სიძლიერით. და გაზაფხული მშიერ მგელივით დასდევდა მოკვდავს, ისედაც დაღლილს. სისხლს ვერ იტევდა და გაბერილი მწარედ ღმუოდასხეულში ძარღვი. შფოთავდა გეა: შიშსა და ელდას შემოეხია მისთვის სამოსი და მშობიარე ცოლსა და დედას არ აშორებდა თვალს ურანოსი. ღაწვს უფაკლავდა სივრცეს სინაზე, გულში იკლავდა ბოროტს კეთილი და მოცოცავდა სარკმლის მინაზე მთვრალი ფუტკარი, ოქროს წვეთივით. უბრალო იყო ხალხი ბუნებით: ისევ სჯეროდა ძალა ამურის ისევ რჩებოდა მისთვის ცდუნებად თასიც, გვირგვინიც და სალამურიც. ზამთარს დროებით თავდაღწეული,– გახსნილი გულით და სავსე ჭიქით,– კვლავ შენდობისათვის მზად იყო იგი, რადგან სიცოცხლეს სთხოვდა სხეული. და უხაროდა, რომ არსებობდა, სიმძიმეს გრძბობდა საკუთარ ხელის და დასცქეროდა მიწას ზემოდან, როგორც ღმერთისგან მიღებულ წერილს. სარკმლის მინაზე თვლემდა ფუტკარი, ფუტკარში ზევსის გამზრდელი ძალა და ყველას სწამდა, რომ საკუთარი გაგრძელდებოდა სიცოცხლე მარად. ვერ ეტეოდა ცხოვრება დროში. ფეხს უჩქარებდა ხალხს ჟრუანტელი. შენ კი იდექი უსახურ ბრბოში, როგორც სარდაფში მკრთალი სანთელი. გამწარებული შენი ქალობით და სიმარტოვით – მაინც ცხოვრობდი, რომ მიგეთრია სული ბოლომდის გაურკვეველი ბედის წყალობით. ხოლო მის ვნებას ოთხად დაკეცილს, ყელში იკრავდი, როცა ყელამდი გითრევდა სევდა... და ცივ სარკეში საკუთარ სხეულს ხარბად ზვერავდი. მაგრამ ამაოდ. მისი სურნელი, მისი ნაკოცნი და ნათითარიც, რითაც ოდესღაც იყავ მდიდარი, - დროს წაეშალა უკვე სრულებით. პირქუში იყო შენი ოთახი. ყეფით იკლებდა ღამეს კერბერი. და მხოლოდ ძილში, ისიც ცოტა ხნით, გევლინებოდა შენი მძებნელი. შემოდიოდა შენი ნაწილი: გზით გალახული და ფერშეცვლილი. გზით გალახული და ფერშეცვლილი. ხელი ბრმასავით ჰქონდა გაწვდილი და პეშვში ცრემლი ენთო ცეცხლივით. ის შენთან ერთი წამით რჩებოდა, არც პური სურდა არც სასთუმალი. და შენც ამაოდ ევედრებოდი ხმის ამოღებას... დუმდა სტუმარი და იდგა, როგორც დავიწყებული, დაშინებული თუ დაბნეული. ყელზე სინათლე ჰქონდა შებმული და მას ეკავა მისი სხეული... 6. ევრიდიკე და ორფეოსი (გაგრძელება. დასასრული) არ აშორებდა თვალს ორფეოსი მდუმარე სივრცეს. ჩახუტებოდნენ ერთმანეთს შიშით და მოშორებით იდგნენ ნიმფებიც. გაღმა სამაფეო იყო ჰადესის: პირქუში, ცივი და იდუმალი... სტიქსის ნაპირას იდგნენ ისინი, უხმოდ დიოდა წყალი ცრდილივით. მტვერს დაეფარა მთელი ნაპირი და მკვდარი ქვები ეყარა ირგვლის. ქვას ლოკოკინას კვალი მისდევდა, ძაფივით წვრილი და ვერცხლისფერი. ხოლო უჩინარ ხესა თუ ხეებს ნელა წყდებოდნენ ხმელი ფოთლები და უხმაუროდ ქრებოდნენ მტვერში, ვით დაჟანგული ცრემლის წვეთები. იგვიანებდა ქარონის ნავი და ნისლში იწვა გაღმა ნაპირი. ქარს კი იქიდან მოჰქონდა კვნესა და დანაყილი ყაყაჩოს სუნი. დასეირნობდნენ ველზე სულები ლეთას ტალღებში განბანილები, ან მატყუარა ფიქრით გართულნი მტვრის სვეტებივით იდგენენ ჰაერში. სამთავიანი ყეფდა კერბერი. უპრიალებდა ბასრი ეშვები და საიმედოდ იცავდა ჰადესს თავის სიმკაცრით და სიმახინჯით. ბოლოს და ბოლოს გამოჩნდა ისიც: ნისლი მოსდევდა უკან თმასავით და ეფლობოდა მისი ნიჩაბი მდორე ზვირთებში, როგორც ტალახში. და აი, ნელა მოადგა ნაპირს ქარონის ნავი: ძირგამომპალი და მოფენილი ხავსის და ობის მყრალი ძონძებით. ნიჩაბს დაეყრდნო მკაცრი ქარონი. თვალები მშრალი და ტყვიისფერი ჩაასო მტვერში. არ შეკრთობია არც ერთი ნაკვთი... არ შერხევია არც ერთი ღერი ჭაღარა თმისა... უძრავად იდგა ქვად ქცეულ ნავში და მდორე წყლისგან დამჭკნარ წვივებზე მიჰკვროდა შლამი და წურბელები. მიუახლოვდა მას ორფეოსი, წუხილისაგან გაფითრებული, და უთხრა: ქარონ! ო, დიდო ქარონ! მე დღესვე უნდა ვნახო ჰადესი და ვთხოვო ჩემი მეუღლის სული. ეს ერთადერთი გზა არის ჩემთვის. გადამიყვანე მის სამეფოში. ქარონი დუმდა. – მეც კარგად ვიცი, რომ ცოცხლებისთვის ჩაკეტილია ჰადესის კარი, რომ ვერ შეაღწევს იქ სულიერი, თუ არ წაუძღვა წინ თანატოსი. მე კი სიკვდილი არ მინდა, ქარონ, თორემ ამასაც მოვახერხებდი და მაშინ აღარ დამჭირდებოდა ამდენი ხვეწნა... და თავსაც აღარ დავიმცირებდი, მაგრამ მე სხვა მსურს. ჩემი სურვილი უფრო დიდია, ვიდრე სიკვდილი. სიკვდილზეც ბევრად უფრო ძნელია, რომ სინამდვილედ ვაქციო იგი. სათხოვნელად ვარ, ქარონ, მოსული და დღესვე უნდა ვნახო ჰადესი და ვთხოვო ჩემი მეუღლის სული, რომ დავაბრუნო მიწაზე იგი და მასთან ერთად ვიცოცხლო კიდევ, თუნდაც ერთი დღე, ან ერთი წუთი, ოღონდ ვიცოცხლო, ოღონდ შემეძლოს, რომ კვლავ შევახო მთრთოლვარე ხელი, რომ კვლავ გამოვჩნდე მის დიდ თვალებში და გავიგონო მისი ჩურჩული, ვით გაღვივებულ ცეცხლის შრიალი... ქარონი დუმდა. – მე არ მოვსულვარ, რომ მოვიტაცო, როგორც ჰერაკლემ ავი კერბერი. არც შემწევს ძალა. თუმცა ათასჯერ უფრო ძნელია ჩემი მიზანი. მე მინდა ჩემი მეუღლის სული. გველმა დაგესლა იგი შემთხვევით, როცა ჭალაში ყვავილებს კრეფდა სიცოცხლით სავსე და ბედნიერი. იმანაც უფრო გამაბედვინა, რომ ბრმა შემთხვევის მსხვერპლია იგი. თუმცა სიკვდილი გარდუვალია, ჯერ ადრე იყო მისთვის სიკვდილი. ჯერ ადრე იყო. ჯერ თვალს ახელდა. ჯერ ფეხს იდგამდა სიცოცხლისათვის. ჯერ ყველაფერი უყვარდა მხოლოდ და უღიმოდა ზმანებას ძილში... ქარონ! თუ გესმის, რას გეუბნები! ქარონი დუმდა. – მისმინე, ქარონ! მეც კარგად ვიცი, რომ კანონია შენთვის მთავარი, მაგრამ ხანდახან ხომ შეიძლება: კი არ დაირღვას – შერბილდეს იგი, რომ ჩვენც ცოტა ხნით მოვითქვათ სული, არ გავიჭყლიტოთ მისი სიმძიმით, გაგვეხსნას ენა, გული და ფეხი და არ ჩაგვიჭკნეს ხელში სურვილი. ხომ შეიძლება ღმერთებიც შეცდნენ და ვერ გაიგონ ადამიანის?! ვერც კი გვხედავენ, ალბათ, ღმერთები, თუკი შემთხვევით არ გავახსენდით: თუ არ შევწირეთ დროულად მსხვერპლი და არ მოვურთეთ საკურთხევლები დაფნით და სისხლით. მე მიყვარს, ქარონ! ხოლო ამ გრძნობას ემორჩილება ქვეყნად ყოველი. თვით დიდი ზევსიც. თვითონ ჰადესიც. მიწაზეც გვესმის მათი ამბავი. ნუ მათქმევინებ, ქარონ, ყველაფერს და ერთხელ მაინც იყავ კეთილი. გადამიყვანე გაღმა ნაპირზე. ის ერთადერთი ხსნა არის ჩემთვის. ნუ ჩამიქოლავ და ნუ ჩამიქრობ ძლივს მოპოვებულ იმედს დუმილით. ნუ დამიკარგავ რწმენას და ნდობას, მე ხომ არქვეყნად ვცხოვრობ სიმღერით. ქარონი დუმდა. მაშინ ნაწნავით შეიშრო ცრემლი და გამოეყო ნიმფებს დობილი: ყველაზე ნორჩი და მშვენიერი. ძლივს მიათრია ნავამდე ტანი და წინ დაუდგა ქარონს მორჩილი. დაბმულ ჩიტივით უთრთოდა მკერდი და დახუჭული ჰქონდა თვალები. ყველანი მიხვდნენ ნიმფას განზრახვას. გაოგნებულნი იდგნენ ყველანი, ხახადახშულნი ამ წმინდა მსხვერპლის უსუსურობით და სიდიადით. ქარონი დუმდა, ოღონდ თვალებში რაღაც ჩაუდგა ზეთის მაგვარი: ორი მოძრავი ლაქა... ყვითელი... ნიმფების სიმღერა გოგო დაიხრჩო გუშინ ლეთაში ისიც ჩვენსავით იყო ლამაზი... ის თავით იდგა შლამიან ფსკერზე... ცას დაეძებდა თითქოს ფეხებით... მერე ბიჭებმა ჩაყვინთეს წყალში... ფეხზე უხეშად შეაბეს თოკი... და ფსკერს მოსწყვიტეს, როგორც ყვავილი... ის ამოცურდა წყლის ზედაპირზე და აღარ თრთოდა... ხოლო ნაპირზე სველი ბიჭები ცალ ფეხზე ხტოდნენ... და ყურებიდან წყალს იბერტყავდნენ... ცალ ფეხზე ხტოდნენ სველი ბიჭები... კეთილი საქმით და ერთმანეთის ღონით, სიმარდით და მოხერხებით აღტაცებულნი... მზეზე ბრწყინავდა მათი ნადავლი... თოკით დაბმული... ...რაკი ვერ გახდა პასუხის ღირსი, შიშმა შეიპყრო კვლავ ორფეოსი და საკუთარი უსუსურობაც და უაზრობაც მისი ოცნების, – პირველად იგრძნო მან ასე ცხადად, პირველად გახდა მისთვის ნათელი. ჰადესის ცის ქვეშ სულ სხვა საზომით იზომება გულიც და მკლავიც. ეკარგებოდა ამ სიტყვას აზრი, სხვა მნიშვნელობას იძენდა იგი, ან სამუდამოდ რჩებოდა ყელში: დამცირებული და დაბნეული. – მეც აღარ ვიცი, რატომ მოვედი. მაგრამ არმინდა და ვერც ვიჯერებ, რომ ყველაფერი დამთავრდა ჩემთვის. ეტლით გათელილ მეომარივით ვცდილობ წამოვდგე და გულგრილობის ეკლიან ტოტებს ვებღაუჭები. მაინც არ წავალ! არ მოგეშვები! სანამ არ შევა ჩემი სიმართლე შენს გონებაშიც, ვით გვამში შუბი, ან ყრმა ასაკში... ქარონი დუმდა. – მე უკვე ვიცი, რომ ევრიდიკეს ვეღარასოდეს ვეღარ შევხვდები. მეც შემიძლია გავჩუმდე, ქარონ, და ავიტანო ტანჯვა დუმილით. მეც შემიძლია ჩემივე ხელით დავკლა ეს ვნებაც და ეს სურვილიც და მათი სისხლით სამარადისოდ გამოვიყრუო სულის კედლები. მაგრამ ჩემს უკან ხალხი დგას, ქარონ, დაეჭვებული და დაბნეული. და მთავარია, თუ რას წაიღებს და როგორ წავა შინისკენ იგი: დაშინებული შენი დუმილით, თუ ჩემი ვნებით და სითამამით აღტაცებული?! ამიტომ ვდგავარ მე შენს წინაშე, მაგრამ ვერასდროს ვერ ეღირსები ჩემს დაჩოქებას და ვერც სიმშვიდეს ვერ ეღირსები, რადგან სისხლში გაქვს ამოვლებული სული... ჩვარივით... ქარონი დუმდა. მთვარის ხმა: მე მჯერა შენი და მიხარია, რომ შენი გული ჩემს ბებერ მკერდში ბუდედაკარგულ ჩიტივით ცხოვრობს და ფრთებს იმაგრებს უკეთეს დღისთვის. შენ ახლა რკინის კედლის წინ დგახარ და ეგ კედელი კარს არ შეიბამს რადგან მუნჯია და ბრმაა იგი. სამაგიეროდ შენი ტკივილი, შენი ოცნება და ვნება შენი – სწორედ დღეს გახდა მარადიული. არ დაკარგულა შენი სიტყვებიც. ამ ყრუ კედელზე ასხლტნენ ისისნი და შორს, შენს იქით იპოვეს ხნული: ადამიანის სული, შიშველი. ჯერ გულუბრყვილო, მაგრამ ჯიუტი. აი, მე უკვე ვხედავ აქედან, როგორ დააგდო მწყემსმა ნახირი და ხანჯლით ხელში მიხოხავს კლდეზე, რომ იქ ამოჭრას შენი სახელი... რადგან პირველად დღეს ეცა ცხვირში ნახირის, ფუნის და ერბოს სუნი. სხვა ხმა აღმოხდა მის სალამურსაც. სხვა, უცნაური... და შეკრთა იგი, როგორც წყვდიადი მზის ამოსვლისას... ევრიდიკეს ხმა: ასე მგონია, დღეს დავიბადე და მოვიშორე, როგორც პირბადე სიკვდილის ჩრდილი, ჩვენს შორის მდგარი. თითქოს გაიღო სამყაროს კარი და ერთდროულად ყვალა ქუჩაზე – ბედნიერებით ისევ გულსავსე, სხივივით სუფთა, ცასავით ვრცელი, პატიოსანი ცრემლებით სველი, გრძნობა გრძნობათა, ვნებათა ვნება, სულის სიზმარი და ხორცის შვება, – მეც გამოვედი. 7. კიდევ ერთი გაზაფხული (დასასრული) მას გაეღვიძა. მოწყურდა ძილში და გაეღვიძა. ბნელოდა გარეთ. და თითქოს ამას უცდიდა მთვარეც, გარინდებული კედლების ჩრდილში. მაშინვე თავზე მოექცა ქუჩებს: გამოამჟღავნა, როგორც ცოდვები და ჯერ შიშველი ჭადრის ტოტები ოქროს ზოდებად აქცია უცებ. ჯერ ღამე იყო წყალზე და ხმელზე წყვდიადის სული დაძრწოდა მხოლოდ. სილაში მშვიდად ეძინათ თევზებს, ეძინა ბუდეს, ბუნაგს და სოროს. ხალხსაც ეძინა. მის მონაგარსაც ეძინა ღრმა და ჯანსაღი ძილით და ჯაჭვს ღეჭავდა ძილში ნაგაზი, ცეცხლთან გაწოლილ ჩრდილივით ფთხილი. ის წყალს პირდაპირ დოქიდან სვამდა, უცახცახებდა მთელი სხეული. გაცრეცილიყო წყვდიადის ფარდა და კალთა ჰქონდა ჩამოხეული. რიჟრაჟის სუნთქვას და მამლის დეზებს გაეხსნათ სივრცე, როგორც სამარხი და კვლავ ჩონჩხივით ესვენა ფსკერზე მცენარე რწმენის და სიამაყის. სხვისთვის უჩინარ ცაში ნაფრენი და დაკაწრული ციური ქვებით, – დარწმუნდა ისიც, რომ ყველაფერი ხდებოდა მხოლოდ ბუნების ნებით. და ბედს რამდენიც უნდა ეომოს, ვერ გაბედავენ მისი ხელები, რომ ერთს წაართვან, რათა მეორეს გადასცენ ტოტი ბედნიერების. დარწმუნდა ისიც, რომ მისი სევდა ნაწილი იყო საერთო სევდის. საერთო ცეცხლის ფურცლებში ხვევდა მის არსებასაც ღმერთი თუ ბედი... და თენდებოდა. ჩქამად და ჩრდილად ნაწილდებოდა ღამის სიკვდილი. და საწოლებში წვებოდა დილა, სატრფოსთან მოსულ ქალის სიფრთხილით. 8. უბრალო იყო ჩემი სიზმარი, უფრო უბრალო ვიდრე სიზმარი ბრმისა ან ბავშვის... მე და შენ თითქოს ერთ ცის ქვეშ ისევ ერთად ვიყავით, ხოლო სამყარო თავისთვის იდო, ცივი და კუშტი, როგორ ნიღაბი. უბრალო იყო ჩემი სიზმარი: ერთი ხმა გვქონდა, ერთი სხეული. მიწა საწოლად იყო ქცეული: უხეში ვიწრო და ნასხვისარი. მთვარეს კალთაში ეჯდა მამალი უხმო ყივილით დაოსებული და სამუდამოდ გაოცებული ჩვენი სიკერპით და სითამამით. მთვარეში ჩვენი ფრთები ელავდნენ, ხოლო სურვილი, ასგზის ცოდვილი, კვლავ გვეხვეოდა, ვით წყალმცენარე ფუძემოშლილი და დატოტვილი. და ორფეოსის წმინდა სახებას შვიდივე ზეცის სულს და ბინადარს, – სიმის ნასუნთქი აცახცახებდა და სიმზე ღმერთის ცრემლი ბრწყინავდა. |
| ტერმინი |
|
| კომენტარი |
|---|
